Aktualności

1. Prokura – zagadnienia ogólne

Prokura to specjalny rodzaj pełnomocnictwa którego udzielić może jedynie przedsiębiorca – tj. zarówno osoby prowadzące indywidulaną działalność gospodarczą, jak i spółki prawa handlowego. Zakres umocowania określają przepisy kodeksu cywilnego – obejmuje ona prawo do reprezentowania przedsiębiorcy w czynnościach sądowych i pozasądowych, które to czynności są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa (art. 109¹ §1 KC[1]). Uwzględnia zatem zarówno czynności materialnoprawne, np. zawieranie umów, nabywanie praw, zaciąganie zobowiązań, zatrudnianie pracowników, oraz czynności procesowe dokonywane przed sądami cywilnymi, administracyjnymi, a także występowanie wobec organów administracji.[2]

Prokura pod rygorem nieważności powinna zostać udzielona na piśmie (art. 109² §1 KC). Oznacza to, że niemożliwe jest powołanie prokurenta ustnie lub na mocy dokumentu elektronicznego (np. maila). Wyjątkiem jest dokument w postaci elektronicznej opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym (art. 78¹ §1 KC), jednak taka forma rzadko jest stosowana w praktyce.

Prokurentem może być osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, czyli osoba pełnoletnia, która nie została ubezwłasnowolniona. 

Wyróżnia się następujące rodzaje prokury (art. 109⁴ KC)[3]:

1. prokura samoistna – w tym zakresie prokurent może działać samodzielnie, bez zaangażowania innych osób,
2. prokura łączna – czynności podejmowane przez prokurenta są skuteczne tylko w przypadku, gdy działa razem z innym prokurentem, 
3. prokura mieszana – prokurent działa w takim przypadku wspólnie z członkiem zarządu (np. w sp. z o.o.) lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentacji podmiotu (np. w spółce komandytowej).

 

2. Skuteczność udzielenia prokury

Jak wcześniej odnotowano, prokura dla swojej skuteczności powinna zostać udzielona w pisemnym dokumencie. Dokument taki sporządza osoba lub organ uprawniona do reprezentowania przedsiębiorcy[4]. W przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością będzie to zarząd spółki. Jeżeli zarząd jest kilkuosobowy, a każdy z członków zarządu jest uprawniony do reprezentowania podmiotu, wystarczające będzie złożenie podpisu przez jednego z nich.

Prokura staje się skuteczna z momentem udzielenia, tj. złożenia podpisu na dokumencie przez osobę uprawnioną do reprezentowania przedsiębiorcy[5].

Wskazać należy, że przepisy nakładają obowiązek ujawnienia prokury w rejestrze właściwym dla danego przedsiębiorcy (art. 109⁸ §1 KC), tj.:

• dla spółek prawa handlowego (w tym sp. z o.o.) – w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego,
• dla przedsiębiorców indywidualnych – w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG).

Zgodnie z teorią prawa[6], wpisy do rejestru mają dwojaki charakter:

• konstytutywny – dana czynność staje się skuteczna dopiero z momentem dokonania wpisu w rejestrze. Innymi słowy, wpis w rejestrze ustanawia (konstytuuje) nowy stan prawny. Przykładowo można wskazać zawiązanie spółki komandytowej – powstaje ona z momentem wpisania do KRS, a nie w chwili zawarcia umowy spółki,
• deklaratoryjny – opublikowanie wpisu w rejestrze potwierdza zaistniały wcześniej stan rzeczy, nie kreuje nowego stanu prawnego. Przykładem może być powołanie członka zarządu w spółce z o.o.

Powszechnie przyjmuje się, że wpis prokurenta do rejestru ma jedynie deklaratoryjny charakter[7].

Tym samym prokurent jeszcze przed wpisem do rejestru jest uprawniony do dokonywania wszystkich czynności objętych zakresem prokury[8]. Prokurent w tym czasie  może wykazać swoje umocowanie w inny sposób, niż poprzez okazanie wyciągu z rejestru przedsiębiorców, np. poprzez przedstawienie kopii uchwały zarządu o jego powołaniu.  Taka forma udowodnienia udzielenia prokury jest skuteczna zarówno w postępowaniu sądowym[9], jak i podczas reprezentowania przedsiębiorcy w toku typowych czynności gospodarczych, np. zawierania umów.

 

Autor:
Bartosz Szrama – radca prawny w Kancelarii Radców Prawnych Primo Lege