Aktualności

Z uwagi na fakt, że w obecnych warunkach społeczno-gospodarczych, dla wielu osób uzyskanie własnego mieszkania wiąże się z wieloma wyrzeczeniami, w ramach podatku od spadków i darowizn, ustawodawca przewidział tzw. ulgę mieszkaniową. Ulga mieszkaniowa jest jedyną ulgą podatkową występującą na gruncie ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Została ona przewidziana w art. 16 ww. ustawy.

Ulga mieszkaniowa to prawo podatnika podatku od spadków i darowizn, polegające na tym, że do podstawy opodatkowania nie wlicza się wartości (do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m2 powierzchni użytkowej budynku lub lokalu) nabytego domu bądź lokalu mieszkalnego, a także spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. W sytuacji nabycia przez podatnika tylko części (lub udziału) budynku mieszkalnego, lokalu albo udziału w spółdzielczym prawie do budynku mieszkalnego lub lokalu – ulga ta przysługuje stosownie do wielkości udziału.

Korzystanie z ulgi mieszkaniowej nie jest jednakowe dla wszystkich podatników podatku od spadków i darowizn. Ulga ta w pierwszej kolejności w sposób uprzywilejowany traktuje najbliższą rodzinę zbywcy.
I tak, zgodnie z przepisami ustawy podatkowej z ulgi mieszkaniowej mogą skorzystać podatnicy, którzy nabyli własność rzeczy lub praw określonych w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, na podstawie wskazanych w ww. normie prawnej tytułów, w zależności od przynależności do grupy podatkowej.
Najszersze prawo w tym zakresie przysługuje podatnikom zaliczanym do I grupy podatkowej, którzy mają prawo do zastosowania ulgi w przypadku nabycia ww. praw w wyniku dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, darowizny, polecenia darczyńcy.
Podatnikom należącym do II oraz III grupy podatkowej opisywana ulga przysługuje tylko w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego.
W przypadku III grupy podatkowej prawo do skorzystania z ulgi mieszkaniowej zostało obwarowane dodatkowym warunkiem. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn: "W przypadku nabycia własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie: w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do III grupy podatkowej, które sprawowały opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym, przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza”. Należy podkreślić, że samo faktyczne sprawowanie opieki bez umowy o jej sprawowanie nie spełnia przesłanki z art. 16 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy pozwalającej na skorzystanie z ulgi. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 11 września 2019 r., sygn. akt: I SA/Gd 658/19: „dla skorzystania z przedmiotowej ulgi nie ma znaczenia faktyczny okres opieki sprawowanej przez skarżącego nad spadkodawcą, albowiem art. 16 ust. 1 pkt 3 PodSpDarU ustanawia materialno-formalny wymóg, zgodnie z którym dwuletni okres sprawowania opieki jest liczony od dnia poświadczenia podpisów przed notariuszem.”

Za powierzchnię użytkową, dla potrzeb ulgi mieszkaniowej (zgodnie z art. 16 ust. 4-5 ww. ustawy) uważa się powierzchnię mierzoną po wewnętrznej długości ścian pomieszczeń na wszystkich kondygnacjach (podziemnych i naziemnych, z wyjątkiem powierzchni piwnic i klatek schodowych oraz szybów dźwigów). Powierzchnie pomieszczeń lub ich części oraz część kondygnacji o wysokości w świetle od 1,40 m do 2,20 m zalicza się do powierzchni użytkowej budynku w 50 %, a jeżeli wysokość jest mniejsza niż 1,40 m – powierzchnię tę pomija się.

Zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn ulga mieszkaniowa przysługuje podatnikom, którzy łącznie spełniają następując warunki:
•    spełniają wymogi określone w art. 4 ust. 4 ustawy (posiadają obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich UE lub państw członkowskich EFTA – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miały miejsce zamieszkania na terytorium RP lub na terytorium takiego państwa)

•    nie są właścicielami innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nimi, przeniosą własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego

•    nie przysługuje im spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekażą je zstępnym lub przekażą do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego

•    nie są najemcami lokalu lub budynku lub będąc nimi rozwiążą umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego;

•    będą zamieszkiwać będąc zameldowanymi na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokonają jego zbycia przez okres 5 lat:
a. od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego – jeżeli w chwili złożenia zeznania lub zawarcia umowy darowizny nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku
b. od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku – jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego.

Nabycie budynku lub lokalu zajętego przez osoby trzecie, a ich wpływ na spełnienie warunków ulgi mieszkaniowej.

W sytuacji gdy nabyty budynek lub lokal jest zajęty przez osoby trzecie, spełnienie warunków określonych w art. 16 ust. 2 pkt 2-5 ustawy o podatku od spadków i darowizn może nastąpić w okresie 5 lat od dnia nabycia. W tej sytuacji zawiesza się odpowiednio bieg terminu przedawnienia do dokonania wymiaru podatku (por. art. 16 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Należy zaznaczyć, że „Terminy, o których mowa w art. 48 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.), to terminy przewidziane dla dokonania określonej czynności. Instytucja ta nie ma zastosowania do terminu, o którym mowa w art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn” (tak: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 września 2013 r., sygn. akt: II FSK 2396/11)

Uprawnienia z ulgi mieszkaniowej a zbycie budynku lub lokalu mieszkalnego

Zgodnie z art. 16 ust. 7 ustawy o podatku od spadków i darowizn - nie stanowi podstawy do wygaśnięcia decyzji lub ustalenia zobowiązania podatkowego:

1) zbycie udziału w budynku lub lokalu mieszkalnym stanowiącym odrębną nieruchomość, albo spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego na rzecz innego ze spadkobierców lub obdarowanych;

2) zbycie budynku lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość (udziału w budynku lub lokalu), albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (udziału w takim prawie), jeżeli było ono uzasadnione koniecznością zmiany warunków lub miejsca zamieszkania, a przeznaczenie środków uzyskanych ze sprzedaży na nabycie innego budynku lub lokalu mieszkalnego (udziału w budynku lub lokalu) albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (udziału w takim prawie), albo budowę innego budynku lub lokalu nastąpiło w całości w okresie dwóch lat od dnia zbycia i łączny okres zamieszkiwania w zbytym i nabytym albo wybudowanym budynku lub lokalu, potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały, wynosi 5 lat.