Aktualności

Nabywając przedsiębiorstwo lub też tylko jego zorganizowaną część (w wyniku np. umowy sprzedaży, zamiany lub pod postacią darowizny), należy mieć na uwadze zaległości podatkowe po stronie Zbywcy, związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. W niniejszym artykule wskazane zostanie w jakich sytuacjach nabywając przedsiębiorstwo (lub zorganizowaną część przedsiębiorstwa)  należy uwzględniać odpowiedzialność z tytułu zaległości podatkowych zbywcy przedsiębiorstwa, a także sytuacje, w których nie dojdzie do powstania wyżej określonej odpowiedzialności podatkowej nabywcy.

Na wstępie należy jednak choć w przybliżeniu wyjaśnić czym, w ujęciu prawnym jest przedsiębiorstwo. I tak zgodnie z art. 55¹ Kodeksu cywilnego – Przedsiębiorstwem jest zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej, który w szczególności składa się z takich składników jak m.in.:
- własności nieruchomości lub ruchomości (w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów) i innych praw rzeczowych do nieruchomości lub ruchomości;
- koncesje, licencje, zezwolenia, prawa wynikające z umów najmu, czy też patenty i inne prawa własności przemysłowej.
W obrocie prywatno-prawnym nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć (tak: art. 55⁴ Kodeksu cywilnego).

Nabycie tak pojmowanego przedsiębiorstwa, oprócz odpowiedzialności cywilnej z art. 55⁴ Kodeksu cywilnego może rodzić obowiązek podatkowy, w przypadku gdy Zbywca posiada zaległości podatkowe związane z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą.

Warunki odpowiedzialności podatkowej nabywcy z tytuły nabycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa zostały określone przez ustawodawcę w art. 112 § 1 Ordynacji podatkowej. Mając na względzie wskazany przepis wskazać należy, że:
I.    Nabywca przedsiębiorstwa odpowiada całym swoim majątkiem

W pewnym uproszczeniu: odpowiedzialność nabywcy całym majątkiem oznacza, że w przypadku kiedy dojdzie do egzekwowania należności podatkowej przez organ, możliwym jest dochodzenie należności zarówno z majątku „firmowego” nabywcy (o ile prowadzi on działalność gospodarczą) jak i majątku prywatnego.

II.    Nabywca przedsiębiorstwa odpowiada za zaległości podatkowe solidarnie ze Zbywcą przedsiębiorstwa
Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z siedzibą w Rzeszowie z dnia 30 stycznia 2018 r., syng. akt: I SA/Rz 839/17 - art. 112 § 1 Ordynacji podatkowej przewiduje „odpowiedzialność solidarną nabywcy przedsiębiorstwa z jego zbywcą za zobowiązania powstałe w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Nabywca przedsiębiorstwa nie przejmuje zatem zobowiązań podatkowych od podatnika, którego przedsiębiorstwo nabywa, ale odpowiada za zobowiązania te obok tego podatnika, jako dłużnik solidarny. Zbycie przez podatnika przedsiębiorstwa nie powoduje zatem przejścia zobowiązań podatkowych na nabywcę a jedynie skutkuje powstaniem odpowiedzialności solidarnej, która może być egzekwowana dopiero po wydaniu stosownych orzeczeń przez organy podatkowe w myśl art. 112 § 1 Ordynacji podatkowej. Nabywca przedsiębiorstwa w takim przypadku nie jest następcą prawnym zbywcy, a jedynie osobą posiłkowo odpowiedzialną, pod pewnymi warunkami i z pewnymi ograniczeniami za zobowiązania podatkowe wynikające z działalności przedsiębiorstwa.”

III.    Nabywca przedsiębiorstwa odpowiada za zaległości podatkowe zbywcy powstałe do dnia nabycia przedsiębiorstwa
Warto w tym aspekcie wskazać na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z siedziba w Lublinie z dnia 14 grudnia 2011 r. zgodnie z którym wskazano, że dla „uznania, że spełniona została przesłanka uzasadniająca obciążenie odpowiedzialnością za zaległości podatkowe nabywcy niezbędne było prowadzenie działalności gospodarczej w czasie, gdy doszło do przeniesienia własności.”

IV.    Nabywca przedsiębiorstwa odpowiada tylko za zaległości podatkowe zbywcy związane z prowadzoną przez tego zbywcę działalnością gospodarczą
Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się wyłącznie do zaległości podatkowych związanych z prowadzoną przez zbywcę działalnością gospodarczą (np. z tytułu podatku VAT, CIT, opłat z uwagi na brzmienie art. 3 ust. 3 lit. c Ordynacji podatkowej). W konsekwencji odpowiedzialność nabywcy z art. 112 Ordynacji podatkowej nie może dotyczyć zobowiązań podatkowych zbywcy z innych niż działalność gospodarcza źródeł.

Należy zaznaczyć, że wyżej określona odpowiedzialność nabywcy może być ograniczona, a w niektórych wypadkach w ogóle nie występuje.

W samej treści art. 112 § 1 Ordynacji podatkowej wskazano, że nabywca nie będzie ponosić odpowiedzialności w sytuacji, gdy przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o zaległościach Zbywcy określonych w art. 112 § 1 Ordynacji podatkowej.
Należytą staranność na gruncie omawianej regulacji podatkowej należy interpretować w powiazaniu z należytą starannością na gruncie wspomnianego art. 55⁴ Kodeksu cywilnego, a dokładniej z miernikiem należytej staranności na gruncie kontraktowym (w związku z umową na mocy której dochodzi do nabycia przedsiębiorstwa/zorganizowanej części). Tym samym przy określeniu należytej staranności nabywcy należy kierować się wzorcem postępowania „kontrahenta przeciętnie starannego w stosunkach społecznych lub w obrocie” (S. Babiarz [w:] B. Dauter, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, J. Rudowski, S. Babiarz, Ordynacja podatkowa. Komentarz, wyd. XI, Warszawa 2019, art. 112.). Oceniając należytą staranność z art. 112 § 1 Ordynacji podatkowej, w zależności od sytuacji posiłkować można się również  starannością o której mowa w art. 355 Kodeksu cywilnego.

Oprócz tego należy zaznaczyć, że:
I.    Odpowiedzialność nabywcy jest ograniczona do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części (tak: art. 112 § 3 Ordynacji podatkowej);

II.    Odpowiedzialność nabywcy, stosownie do art. 112 § 4 Ordynacji podatkowej nie obejmuje:

1.    zobowiązań od należności Zbywcy będącymi podatkami niepobranymi lub pobranymi, ale nie wpłaconymi przez płatników lub inkasentów (należności z art. 107 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej) – nie dotyczy to jednak sytuacji gdy nabywcą przedsiębiorstwa/zorganizowanej części jest małżonek/członek rodziny podatnika w rozumieniu art. 111 § 3 Ordynacji podatkowej

2.    odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych oraz oprocentowania, o którym mowa w art. 107 § 2 pkt 3 Ordynacji podatkowej (t.j.: od niezwróconych w terminie zaliczek naliczonego podatku VAT wraz z oprocentowaniem tych zaliczek) – nie dotyczy to jednak sytuacji gdy nabywcą przedsiębiorstwa/zorganizowanej części jest małżonek/członek rodziny podatnika w rozumieniu art. 111 § 3 Ordynacji podatkowej

III.    Odpowiedzialność nabywcy jest ograniczona również z uwagi na art. 112 § 6 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym: „Nabywca nie odpowiada za zaległości podatkowe, które nie zostały wykazane w zaświadczeniu, o którym mowa w art. 306g.”

Przez wyżej określone zaświadczenie należy rozumieć wydawane przez organy podatkowe zaświadczenie o zaległościach podatkowych zbywającego (wysokość zaległości podatkowych zbywającego na dzień wydania zaświadczenia) – wydawane na wniosek zbywającego jak i nabywcy (za zgodą zbywającego).

Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 11 maja 2010, sygn. akt: I SA/Bd 289/10: „Z § 6 art. 112 o.p. wynika możliwość podjęcia działań zabezpieczających interes nabywcy majątku poprzez uzyskanie stosownego zaświadczenia w przedmiocie ewentualnych zaległości podatkowych zbywcy majątku. Zaniechanie tych działań obciąża osobę trzecią.”

 

A czy ty planujesz w najbliższym czasie nabyć przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część? W przypadku jakichkolwiek wątpliwości zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.

 

Autor:
Tomasz Manterys- aplikant radcowski w Kancelarii Radców Prawnych Primo Lege