Aktualności

W dniu 14 grudnia 2022 r. Sejm uchwalił ustawę o fundacji rodzinnej. Obecnie trwają ostatnie prace nad ustawą która zacznie obowiązywać w polskim porządku prawnym jeszcze w tym roku. Przyjęta przez Sejm ustawa zakłada bardzo korzystne rozwiązania dla polskich przedsiębiorców, a świadczy o tym m.in. fakt, że za przyjęciem ustawy o fundacji rodzinnej było aż 441 posłów (7 głosów przeciw, 3 wstrzymujące się), co świadczy o poparciu dla przyjętych tam norm prawych przez wszystkie kluby parlamentarne.

Czym jest fundacja rodzinna?, jakie zalety niesie ona dla polskich przedsiębiorców, w szczególności tych, którzy prowadząc firmy rodzinne, chcą:
1.    wycofać się z prowadzonej działalności gospodarczej;
2.    uniknąć problemów związanych z przekazaniem majątku następcom prawnym,
3.    zabezpieczyć przyszłość swoją (w ramach emerytury) lub najbliższych członków rodzinny
4.    zmniejszyć swoje obciążenia podatkowe
– o tym w niniejszym artykule.

I.    Czym jest fundacja rodzinna i jakie są jej główne zalety ?
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej: „Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełnienia świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej.” Przez gromadzenie i zarządzanie majątkiem należy rozumieć majątek przekazany fundacji rodzinnej przez fundatora oraz inne osoby. Natomiast przez beneficjentów należy rozumieć m.in. osoby bliskie fundatorowi jak i samego fundatora (tak: art. 30 ust. 1-2 ustawy o fundacji rodzinnej).

Starając się dokładniej zrozumieć założenia ww. osoby prawnej warto uzmysłowić sobie cele fundacji rodzinnej. W najbardziej ogólnym założeniu fundacja rodzinna ma na celu ułatwienie procesów sukcesyjnych w firmach rodzinnych (także w perspektywie wielu pokoleń) oraz ochronę majątku fundatora (przedsiębiorcy) przed jego rozdrobnieniem (utrzymanie majątku „w jednym ręku: wraz w jego pomnożeniem).

Oprócz tego można wskazać na takie cele fundacji rodzinnej jak:
1.    Możliwość wycofania się przedsiębiorcy (fundatora) z aktywnego prowadzenia działalności gospodarczej, z zapewnieniem fundatorowi utrzymania w postaci świadczeń wypłacanych mu przez fundację rodzinną (finansowe bezpieczeństwo fundatora);
2.    Finansowe zabezpieczenie członków rodzinny fundatora – możliwość zapewnienie świadczeń członkom rodzinny fundatora zgodnie ze statutem fundacji rodzinnej;
3.    Przejrzystość w oddzieleniu spraw biznesowych od rodzinnych

Mając na względzie powyższe cele, należy wskazać,  że spora część rodzinnych firm była zakładana ponad 30 lat temu, a dziś ich założyciele (będący często już w podeszłym wieku) myślą o przekazaniu ich w dobre ręce, by zachować właściwe funkcjonowanie firmy. Bywa to o tyle trudne, że nie zawsze ustawowi spadkobiercy chcą i potrafią to robić. Fundacja rodzinna ma zapewnić aby działalność gospodarcza w ramach firmy rodzinnej nie została sparaliżowana przez brak zarządu nad majątkiem firmy, czy też szkodliwe działania następców prawnych przedsiębiorcy. Warto wskazać na jedno z poważniejszych utrudnień w prawidłowym działaniu firmy po śmierć przedsiębiorcy jakim jest instytucja zachowku. Pozwala ona niektórym spadkobiercom bezwzględnie domagać się części majątku dziedziczonej firmy, ze szkodą dla jej funkcjonowania.

II.    Reguły dziedziczenia majątkiem w fundacji rodzinnej, ograniczenia w zakresie prawa do zachowku
W zakresie zmian prawa spadkowego należy wskazać, że opisywana fundacja rodzinna ustanowiona przez fundatora (spadkodawcę) może być spadkobiercę.

W głównej mierze warto jednak zwrócić uwagę na przepisy dot. prawa do zachowku, które mocą nowej ustawy znacznie zmieniają dotychczasowe przepisy Kodeksu cywilnego. Zgodnie z brzmieniem nowego art. 9941 Kodeksu cywilnego (który ma zostać dodany wraz z wejściem ustawy o fundacji rodzinnej) przy obliczaniu zachowku:
1.    nie dolicza się do spadku funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, chyba że fundacja rodzinna jest spadkobiercą;
2.    nie dolicza się do spadku mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej otrzymanego przez osoby niebędące spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku.
Podobne co wyżej odrębności przewidziano w przypadku obliczania zachowku należnego zstępnemu oraz małżonkowi (por. art. 127 pkt 4 ustawy o fundacji rodzinnej w związku z nowym brzmieniem art. 9941 § 3 i 4 Kodeksu cywilnego).

III.    Możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez fundacje rodzinne (w zakresie określonym ustawą)

Choć głównym założeniem fundacji rodzinnych jest zabezpieczenie interesów majątkowych rodzinny fundatora (poprzez zgromadzenie i zarządzanie mieniem fundacji) oraz zabezpieczenie ciągłości działalności firmy rodzinnej, to jednak ustawodawca umożliwił fundacji rodzinnej prowadzenie działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 6 ustawy o fundacji rodzinnej: Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy prawo przedsiębiorców w 7 wskazanych dziedzinach w zakresie:
1) zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
2)najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
3) przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju lub za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
4) nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
5) udzielania pożyczek:
a) spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały lub akcje,
b) spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
c) beneficjentom;
6) obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
7) prowadzenia przedsiębiorstwa w ramach gospodarstwa rolnego.

IV.    Korzyści podatkowe (brak podatku CIT przy działalności gospodarczej określonej w art. 6 ustawy o fundacji rodzinnej)

Warto zaznaczyć, że w przypadku w którym fundacja rodzinna nie wykroczy poza wspomniany wyżej zakres działalności gospodarczej z art. 6 ustawy o fundacji rodzinnej, dochód fundacji rodzinnej z tego tytułu nie będzie podlegać opodatkowaniu. Oznacza to więc, że fundacja rodzinna
nie będzie opodatkowana podatkiem CIT od dywidend oraz innych zysków kapitałowych otrzymywanych od spółek, w których będzie udziałowcem, czy też nie zapłaci podatku od odsetek otrzymanych z lokat bankowych czy obligacji skarbowych. Powyższe wynika ze zmian wprowadzanych przez art. 131 ustawy o fundacji rodzinnej – zmiana art. 6. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z nowym zwolnieniem podmiotowym z art. 6 pkt 25 ustawy o CIT: „Zwalania się od podatku fundację rodziną”
Podobnie założenie fundacji jak i przekazanie majątku na jej rzecz nie podlega opodatkowaniu.

Podatek pojawi się dopiero w przypadku wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów (np. wypłata stałej pensji dla dzieci fundatora, czy wypłaty emerytury ustalonej dla fundatora). Z tego tytułu fundacja rodzinna będzie płacić zryczałtowany podatek dochodowy od osób prawnych w wysokości 15% (tak: nowy art. 24q ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wprowadzony mocą art. 131 pkt 5 ustawy o fundacji rodzinnej).
Warto jednak zaznaczyć, że w przypadku świadczeń na rzecz beneficjentów, będących najbliższą rodziną fundatora będą oni zwolnieniu z podatku PIT. Podatek PIT dotyczyć będzie dotyczyć tylko innych beneficjentów, niebędących najbliższą rodziną. (por. art. 130 pkt 3 ustawy o fundacji rodzinnej wprowadzający do art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych pkt 157 lit. b).

V.    Przejrzyste funkcjonowanie fundacji rodzinnej

Na zakończenie warto zaznaczyć, że struktura organizacyjna fundacji rodzinnych jest przejrzysta i nie odbiega znacznie od dotychczas funkcjonujących w obrocie osób prawnych takich jak m.in. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Fundacja rodzinna posiada swój status oraz organy takie jak zarząd, rada nadzorcza, czy zgromadzenie beneficjentów (art. 42 ustawy o fundacji rodzinnej).
Fundator (przedsiębiorca) decydujący się na założenie fundacji rodzinnej ma bardzo szeroki wpływ na zakres działania fundacji m.in. w ramach ustalonego przez niego statutu (np. sposób określenia beneficjenta i zakres przysługujących mu uprawnień) zgodnie z art. 25 ustawy o fundacji rodzinnej.

Jeżeli w przyszłości planują Państwo reorganizację rodzinnej firmy zachęcamy do rozważenie możliwości skorzystania z fundacji rodzinnej i do kontaktu z naszą Kancelarią. Właściwe ukształtowanie statusu fundacji rodzinnej oraz odpowiednia struktura fundacji rodzinnej z wykorzystaniem m.in. spółek handlowych to nie tylko dobry sposób na zabezpieczenie majątku rodzinnego, ale także korzystny sposób na jego pomnożenie.