Aktualności

Podstawa prawna:
1.    Ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej, dalej jako: UFR,  

We wcześniejszym artykule przedstawiono ogólną charakterystykę fundacji rodzinnych. Natomiast niniejsza informacja ma na celu przybliżenie zagadnień związanych z organizacją wewnętrzną fundacji rodzinnej.

1.    Majątek fundacji

Fundator ma obowiązek wyposażyć fundację w początkowe aktywa o wartości nie niższej niż 100.000 zł. Mogą to być środki pieniężne, ruchomości, nieruchomości czy inne mienie w rozumieniu kodeksu cywilnego czy przedsiębiorstwo. W przypadku tego ostatniego jedynie w niektórych przypadkach opłacalne będzie prowadzenie działalności gospodarczej bezpośrednio przez fundację, o czym będzie mowa w kolejnym artykule. Innym typowym składnikiem majątku fundacji mogą być udziały, akcje, ogół praw i obowiązków w spółkach osobowych, papiery wartościowe czy prawa niemajątkowe (np. prawa majątkowe z patentu czy majątkowe prawa autorskie).

Fundacja w toku działalności dysponuje swoim majątkiem. Jednym z podstawowych celów powołania fundacji jest kumulacja kapitału, zatem fundacja może inwestować swoje zasoby, np. w nieruchomości czy papiery wartościowe. Wobec tego poza funduszem założycielskim fundacja będzie posiadała majątek nabyty w trakcie jej funkcjonowania.

Fundusz założycielski nie podlega zwrotowi na rzecz fundatora ani w całości, ani w części.

2.    Beneficjenci fundacji

Fundator w statucie wskazuje osoby, które będą uprawnione do otrzymania świadczeń ze strony fundacji, czyli beneficjentów fundacji. Mogą nimi być zarówno osoby fizyczne, jak i organizacje pozarządowe prowadzące działalność porządku publicznego. Nie ma przeszkód, by beneficjentem został także fundator – może to być rozwiązanie stosowane zwłaszcza przez osoby w podeszłym wieku, które chcą wycofać się z prowadzenia biznesu przy jednoczesnym zabezpieczeniu środków na godne utrzymanie. Świadczeniami wypłacanymi przez fundację rodzinną mogą być środki pieniężne, pokrycie długów, kosztów kształcenia, przekazanie udziałów czy akcji.  

Fundator formułuje listę beneficjentów, na której wskazuj uprawnione osoby oraz przyznane im świadczenia. Lista ta może być niejawna dla innych beneficjentów.

W statucie fundacji można zastrzec kilka rozwiązań dotyczących świadczeń, np.:
•    udzielenie świadczenia pod warunkiem – np. ukończenia studiów czy osiągnięcia określonego roku życia. Jest to pewien sposób na zrealizowanie swojej woli przez fundatora, zwłaszcza po jego śmierci,
•    udzielenie świadczenia z zastrzeżeniem terminu – np. po określonej dacie,
•    wskazanie, że świadczenia na rzecz małoletniego nie trafią do zarządu majątkiem małoletniego sprawowanego przez rodziców. W takim przypadku fundator wyznacza zarządcę dla tych świadczeń. Taka konstrukcja może być wykorzystywana w przypadku  konfliktów rodzinnych.

3.    Organy fundacji rodzinnej

Fundacja, podobnie jak spółki prawa handlowego, działa przez swoje organy. Ustawa przewiduje 3 organy: zarząd, radę nadzorczą oraz zgromadzenie beneficjentów – co przypomina typowe organy w spółkach.

W skrócie należy przedstawić najważniejsze zagadnienia związane z poszczególnymi organami fundacji:
a.    zarząd – podobnie jak w spółkach, zarząd prowadzi sprawy fundacji i reprezentują ją na zewnątrz. Tym samym jest to organ odpowiedzialny za bieżące funkcjonowanie fundacji, przede wszystkim realizację celów, dla których została ona powołana, oraz za spełnienie świadczeń na rzecz beneficjentów. Jeżeli fundacja jest wspólnikiem spółki (np. w sytuacji, gdy fundator wniósł do funduszu założycielskiego udziały) to zarząd fundacji wykonuje prawa i obowiązki takiego wspólnika. Ustawa przewiduje 3-letnią kadencję dla członków zarządu, jednak statut może przewidywać inne rozwiązania. Zarząd zazwyczaj powołuje fundator (jeżeli żyje), rada nadzorcza lub rada beneficjentów. Członkiem zarządu może być fundator lub beneficjent - ustawa nie przewiduje ograniczeń w tym zakresie.
b.    rada nadzorcza – w większości przypadków jest ona nieobowiązkowa. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy liczba beneficjentów przekracza 25 osób – wtedy jest obligatoryjna. Głównym zadaniem rady nadzorczej jest sprawowanie nadzoru nad działalnością zarządu w zakresie zgodności z prawem oraz aktami obowiązującymi w fundacji rodzinnej (przede wszystkim ze statutem). Rada nadzorcza może żądać od zarządu przedstawienia informacji, dokumentów czy wyjaśnień. Z racji konfliktu kompetencji, ta sama osoba nie może być jednocześnie członkiem zarządu oraz członkiem rady nadzorczej.
c.    zgromadzenie beneficjentów – w jego skład wchodzą beneficjenci, którym w statucie przyznano prawo do uczestnictwa w tym organie. Oznacza to, że nie każdy beneficjent będzie uczestniczył w obradach zgromadzenia, a tylko ten, który został wyznaczony przez fundatora. Z racji tego, że jest to fundacja rodzinna, część beneficjentów może być niepełnoletnia czy ubezwłasnowolniona. W wielu przypadkach beneficjentami mogą być także osoby niezainteresowane prowadzeniem biznesu, a tym samym uczestnictwem w procesie decyzyjnym fundacji. Do kompetencji zgromadzenia należy powoływanie członków innych organów, rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego czy podjęcie uchwały o podziale wyniku finansowego netto.

4.    Audyt

Ustawodawca dla fundacji rodzinnych przewidział obowiązek poddawania ich cyklicznej ocenie pod względem prawidłowości, rzetelności oraz zgodności z prawem, celem oraz jej dokumentami (głównie statutem). Ocena ta powinna być przeprowadzana przez niezależny zespół audytorski, w którego skład powinien wchodzić biegły rewident, doradca podatkowy oraz adwokat lub radca prawny.

Audyt powinien być przeprowadzany co najmniej raz na cztery lata. W przypadku fundacji, których sprawozdania finansowe będą podlegały obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta, audyt jest przeprowadzany corocznie przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego.

Wyniki audytu są przekazywane zarządowi, a ten z kolei udostępnia je radzie nadzorczej lub zgromadzeniu beneficjentów.

Odnotować zatem należy, że audyt będzie jednym ze stałych kosztów funkcjonowania fundacji rodzinnej. Biorąc pod uwagę skład zespołu audytorów, koszty te mogą okazać się wysokie, zwłaszcza dla fundacji dysponujących nieznacznym majątkiem.

Autor:
Bartosz Szrama- radca prawny w Kancelarii Radców Prawnych Primo Lege